 |
| Bánh mì gánh ở trọng tâm TPHCM – Ảnh: thiên hạ Phong |
Mùa thu năm trước, lúc đi từ Đồng Hới (Quảng Bình) tới Vinh, giữa cơn mơ ngon, tôi bị lay dậy vì tiếng rao “ai… cu… kh…ô…ng” của 1 người đàn ông chừng 40-45 tuổi, dáng gầy, nhỏ thó, trên vai quải túi kẹo đậu phộng nặng.
Chất giọng chú đặc sệt, hóm hỉnh, ko lợ lạt mà rắn rỏi như người xứ này. Âm điệu câu rao, các đoạn ngân hệt người xứ tôi xuống câu vẳng cổ. Bất giác, cơn bực bội vì bị đánh thức trong tôi bay biến. Lòng bỗng miên man, hoài nhớ những tiếng rao xưa.
Tiếng rao có mặt khắp nơi, chất đầy trên những chuyến tàu, xe; len lách khắp mọi xóm làng, ngõ hẻm; phủ lên từng gương mặt người, nương theo gió, chở bao phận người mưu sinh trên đôi quang gánh, trên từng vòng quay xe đạp cọc cạch, cũ sờn lòng.
Tôi nhớ hoài giọng nhí nhảnh, ngọt như mía lùi của chị bán bánh lọt, mỗi khi chị kéo dài đoạn “ai bánh lọt hông…”; nhớ tiếng rao đứt quãng của bà cụ tuổi chừng bằng ngoại tôi “ai lông gà, lông vịt, giấy cũ bán kh…ô…ng…” hoặc gọn lỏn “giò không…”; “bánh mì nóng, giòn đây”; “trà đá 500 đồng”… thật sắp và cũng thật thương quen. Nhớ cả các lời mời bán tậu “ai xôi đậu đen, đậu đỏ”, “lạc xoong, đồng nát” – mênh mông là giọng nói vùng miền, đầy thanh sắc.
Cứ thế, tôi sống cộng những tiếng rao lao xao, bất nói sáng hay đêm, mưa hay nắng. Những tiếng rao khi khấp khởi, lúc hào hển và trong mỗi tiếng rao, tôi ngỡ như đoán định được tâm trạng của họ ngày hôm ấy – phấn chấn vì vui, lạc đi vì mệt hoặc trầm tư bởi những âu lo, lẩn qua đời với bao trăn trở.
Giờ đi ra chợ hay lướt ngang đâu ấy, vẳng vào tai tiếng rao công nghiệp – nhanh gọn trên đà tiến hóa. Thế nhưng, tôi tin, thời buổi dẫu có hiện đại bao lăm thì những gì thuộc về bản sắc vẫn làm người ta nhớ thương tới đậm sâu.
Bởi, phê chuẩn tiếng rao, người biết thương người. Qua tiếng rao, ta nghe xôn xao dấy lên lòng cảm thông, trắc ẩn với từng bước chân mưu sinh nhọc nhằn. Ta cảm nhận sắp hơn từng giọng điệu vui buồn trào tuôn từ nội lực bên trong, tựa khúc biến tấu sinh động, khó đâu sở hữu được như ở Việt Nam mình.
Chợt, tôi tự hỏi, liệu còn phổ quát không những người hoài cổ, mãi hoài nhớ những thứ ngỡ bị vùi quên trong tâm thức xa xôi?
Én Nhỏ
